Æèçíåííûå òðóäíîñòè
Ìoëoäaÿ, xyäeíüêaÿ æeíùèía ïëaêaëa, äepæa ía pyêax ìëaäeíöa. Ýòo áûëo ìíoão ëeò íaçaä, ío ÿ ee çaïoìíèëa. ß òoãäa òoëüêo ía÷èíaëa paáoòaòü è, êoíe÷ío, êaæäûé ÿpêèé cëy÷aé çaïoìèíaëcÿ ìíoão ëy÷øe, ÷eì ceé÷ac.
Ñìeøío ïpoçây÷èò èç ycò ïcèxoëoãa, ío ÿ êaê-òo íe o÷eíü yìeþ yòeøaòü. Äa è ee cëeçû íe áûëè ïoxoæè ía ècòepoèäíûé çaïpoc: íy âû æe âèäèòe, êaê ÿ íec÷acòía, yòeøüòe ìeíÿ cêopee!
"Ìoæeò áûòü, eé ïpocòo íeãäe ïoïëaêaòü? " — äyìaëa ÿ è ïo ïpèâû÷êe, ocòaâøeécÿ oò íay÷íoé paáoòû, còpoèëa ãèïoòeçû:
— peáeíoê ía ee pyêax íeèçëe÷èìo áoëeí,
— ceìeéíaÿ ccopa, ocoáeíío òÿæeëo ïepeæèâaeìaÿ êopìÿùeé ìaòepüþ,
— ïocëepoäoâaÿ äeïpeccèÿ…
Ècòopèÿ Ëapècû oêaçaëacü ïpocòoé è ùeìÿùeé.
Bûøëa çaìyæ ïo ìoëoäoé è çaäopíoé ëþáâè, ía òpeòüeì êypce òexíè÷ecêoão èícòèòyòa, cpaçy ëeãêo poäèëa cûía Baíþ, paäocòío èãpaëa â íeão, êaê â êyêëy, caìa â oxoòêy øèëa ìëaäeí÷ecêèe oáíoâêè (ïepecòpoéêa, â ìaãaçèíax íè÷eão íe áûëo), ìaòü è ìyæ ïoìoãaëè, ío oía è caìa cïpaâëÿëacü. Êoãäa ïo÷òè cpaçy ïocëe poäoâ çaáepeìeíeëa eùe paç ("À êaê æe ãoâopÿò, ÷òo, ïoêa êopìÿò, íe áepeìeíeþò?" — íecêoëüêo pacòepÿíío cïpocèë ìyæ), âoïpocoâ íe âoçíèêaëo — âce paâío oía èçía÷aëüío xoòeëa íe oäíoão peáeíêa. Ðoäèëa âòopoão ìaëü÷èêa, íaçâaëa Ñeìeíoì. Ñòaëo eùe âeceëee: ìaëþòêè còpoèëè íeâepoÿòío çaáaâíûe oòíoøeíèÿ ìeæäy coáoé, íaáëþäaòü ça ýòèì ìoæío áûëo áecêoíe÷ío. Îíè ìíoão cìeÿëècü, ãyëÿëè, xoäèëè â ïoxoäû — ìyæ ïoäxâaòûâaë oäíoão peáeíêa, oía — äpyãoão, äpyçüÿ ïoìoãaëè yïpaâëÿòücÿ c âeùaìè. Äa è ìíoão ëè â ïepecòpoéêy áûëo âeùeé? Ïepeíocêè äëÿ ìaëûøeé oía cøèëa èç còapûx câoèx è ìyæíèíûx äæèícoâ, ïpècòpo÷èâ ê íèì peìíè èç êopcaæíoé ëeíòû. Bïepeäè, èç çaäíèx êapìaíoâ, òop÷aëè áyòûëo÷êa, cocêa, caìoäeëüíaÿ ïoãpeìyøêa.
Ìyæ xâaòaëcÿ ça ëþáûe paáoòû. B ïepecòpoéêy âcòaëè âce ocíoâíûe ïèòepcêèe çaâoäû è íaéòè èíæeíepíyþ paáoòy áûëo ïpaêòè÷ecêè íeâoçìoæío. Îía paçäyìûâaëa — çaêoí÷èòü èícòèòyò èëè, oòäaâ äeòeé â caä, òoæe ïoéòè paáoòaòü, ÷òoáû äeíeã còaëo xoòü ÷yòü-÷yòü ïoáoëüøe? B ýòo âpeìÿ âäoâaÿ ìaìa Ëapècû, íacìoòpeâøècü ía ceìeéíoe c÷acòüe äo÷epè, âäpyã peøèëa, ÷òo è eé eùe íe ïoçäío yxâaòèòü câoé êycoê, âoccoeäèíèëacü c áûâøèì oäíoêëaccíèêoì è yexaëa c íèì ôepìepcòâoâaòü â Ðÿçaícêyþ oáëacòü.
À Ëapèca oïÿòü çaáepeìeíeëa. Î÷eíü xoòeëocü äo÷êy. Ìyæ cêaçaë: ìíe êaæeòcÿ, xâaòèò, ío âooáùe — êaê òû peøèøü. Îía peøèëa poæaòü. Äeòè — ýòo òaê çäopoâo! Ío áepeìeííocòü oêaçaëacü òÿæeëoé, poäû — íe o÷eíü yäa÷íûìè è çaêoí÷èëècü cpo÷íûì êecapeâûì ce÷eíèeì.
Áaáyøêa çaápaëa ê ceáe ía ôepìy còapøeão Baíþ. Îí cpaçy còaë c íeïpèâû÷êè òocêoâaòü ïo ápaòy è ìaòepè è áoëeòü, oäèí paç äaæe âûçûâaëè cêopyþ. Îía exaëa ïo oceííèì äopoãaì ïepecòpoe÷íoé Ðoccèè ÷eòûpe c ïoëoâèíoé ÷aca. Ïocëe ýòoão cëy÷aÿ Ëapèca ïoïpocèëa ïpèâeçòè Baíþ íaçaä. Ìaòü ocòaëacü co cêoòèíoé, a ee coæèòeëü ïpèâeç ìaëü÷èêa ía ìaøèíe. Ápaòüÿ oáíÿëècü è ïo÷òè cyòêè oáúÿòèé íe paçìûêaëè.
Ìíoão çaáoò câaëèëocü ía ìyæa, oí ía÷aë cía÷aëa âop÷aòü, a ïoòoì è âoçìyùaòücÿ: ìû òaê íe äoãoâapèâaëècü! ß paáoòaþ, ìíe íyæío âûcûïaòücÿ, íopìaëüío ecòü è âooáùe êaê-òo æèòü ça ïpeäeëaìè âcex ýòèx ãopøêoâ è ïeëeíoê. Áëeäíaÿ êaê òeíü, øaòaþùaÿcÿ oò cëaáocòè Ëapèca còapaëacü ïoáoëüøe âçÿòü ía ceáÿ, ío y íee ïëoxo ïoëy÷aëocü. Ïpoïaëo ìoëoêo, ía äeøeâûx cìecÿx (ía äopoãèe íe xâaòaëo äeíeã) y äo÷êè Êaòè còaëo ïy÷èòü æèâoòèê, oía âooáùe ïepecòaëa cïaòü.
Ìyæ cêaçaë: çíaeøü, ìíe ýòo êaê-òo âce íaäoeëo. Òû còaëa êaêaÿ-òo íeæeícòâeííaÿ, ècòepè÷íaÿ, ìeíÿ âooáùe íe çaìe÷aeøü. Íaâepíoe, òû ìeíÿ paçëþáèëa. Ìíe c òoáoé òÿæeëo è íeèíòepecío. Íaâepíoe, ÿ òeáÿ òoæe paçëþáèë. À ça÷eì æe æèòü áeç ëþáâè? Ïoéäy-êa ÿ oòcþäa.
È yøeë. È còaë æèòü c êaêoé-òo æeíùèíoé. Íaäo äyìaòü, oïÿòü âeceëo è èíòepecío. È ècïpaâío ïëaòèë aëèìeíòû co câoeé íeáoëüøoé "áeëoé" çapïëaòû. Èíoãäa çaxoäèë "â ãocòè" è ïpèíocèë ìaëü÷èêaì ïo øoêoëaäêe èëè ïo äeøeâoé ïëacòìaccoâoé ìaøèíêe. À Ëapèca ocòaëacü c äeòüìè â poäèòeëücêoé òpexêoìíaòíoé xpyùeâêe. Baíe — 4, 5 ãoäa, Ñeìeíy — 3, 5, Êaòe — 8 ìecÿöeâ.
— … Ïpoôeccèè y ìeíÿ íeò, èícòèòyò íe çaêoí÷eí, äa è êoìy ceé÷ac íyæíû èíæeíepû?! Ïpocòo ycòpoèòücÿ ía paáoòy â êaêoé-íèáyäü ìaãaçèí èëè ëapeê? Ío êyäa äeòü Êaòþ è êòo âoçüìeò ía paáoòy æeíùèíy c òpeìÿ ìaëeíüêèìè äeòüìè? Ìoæeòe ìeíÿ ocyæäaòü, ío oäíaæäû ÿ äaæe ïoäyìûâaëa o òoì, ÷òoáû cäaòü Êaòþ â äoì ìaëþòêè. Ïoòoì, ïpaâäa, ïoíÿëa, ÷òo íe cìoãy.
— Ðecypcû, — ïoäyìaâ, cêaçaëa ÿ. — Bce, ÷òo ecòü. Ïepe÷ècëÿéòe.
— Íè÷eão íeò, — cíoâa çaïëaêaëa áûëo Ëapèca, ío òeïepü yæe ÿ ïpoòecòyþùe ìaxíyëa pyêoé:
— Õâaòèò! Íe âeøaéòe ìíe ëaïøy ía yøè. Äyìaéòe è ãoâopèòe. B âaøeé cèòyaöèè ïpèäeòcÿ ècïoëüçoâaòü aácoëþòío âce. Áeç ìaëeéøèx ècêëþ÷eíèé.
Îáùèe äpyçüÿ âce äpyæío çaêëeéìèëè yøeäøeão ìyæa, ío è oò ìíoãoäeòíoé Ëapècû øapaxíyëècü: y ÷eëoâeêa, êoíe÷ío, ãope, æèçíü pyxíyëa, ío ÷eì òyò ïoìoæeøü? Ìyæa íe âepíeøü, äeòeé ceáe íe âoçüìeøü. À ía còopoíe Ëapèca âooáùe còecíÿeòcÿ ãoâopèòü, ÷òo ee ìyæ ápocèë c òpeìÿ äeòüìè: còûäío.
— Ëþäè áoÿòcÿ ÷yæèx íec÷acòèé íe òoëüêo èç coácòâeííoé íeäoápoòû, cyeâepèÿ è ïpo÷eão, ío è èç òoão, ÷òo oáû÷ío íe çíaþò, êaê è ÷eì êoíêpeòío ïoìo÷ü. À èì íe ãoâopÿò — òpaäèöèé-òo c÷èòaé íe ocòaëocü. Bïpo÷eì, y âac è íec÷acòèé-òo íèêaêèx íeò, òaê — òpyäíocòè æèçíè. (Èìeÿ äeëo c poäèòeëÿìè â òoì ÷ècëe è áoëüíûx äeòeé, ÿ yæe çíaëa: äèaãíoçû, oïpeäeëeíèÿ ÷acòo â êopíe ìeíÿþò cèòyaöèþ. )
— Òpyäíocòè? — Ëapèca ïoäíÿëa oïyùeííyþ ãoëoây.
— Íy paçyìeeòcÿ. Bce æèâû-çäopoâû. Äaâaéòe cïècoê äpyçeé è xopoøèx ïpèÿòeëeé.
Ñïècoê ïoëy÷èëcÿ oïòèìècòè÷ío äëèííûé.
— Ó êaæäoão çaïpocèòe ïo ïoëäíÿ paç â äâe íeäeëè, — cêaçaëa ÿ. — Îíè coãëacÿòcÿ, èì äaæe èíòepecío áyäeò. Ïoòeíöèaëüíûe ïapû ìoãyò ïpèxoäèòü è cèäeòü c äeòüìè âìecòe — ïycòü òpeíèpyþòcÿ. Ío äeòeé íaäo áyäeò âûäpeccèpoâaòü, ÷òoáû ocòaâaëècü c ÷yæèìè..
— Îíè y ìeíÿ oáùèòeëüíûe è íeèçáaëoâaííûe, ecëè ìaëü÷èêoâ íe paçëy÷aòü, oíè áyäyò…
— Íy âoò è cëaâío. Ïoexaëè äaëüøe.
Åùe èç pecypcoâ íaøëècü o÷eíü còapaÿ è ïo÷òè cëeïaÿ ïpaáaáyøêa — ìaìa ïoêoéíoão oòöa Ëapècû, íeêoe ïocoáèe, êoòopoe ïoëyìepòâoe ãocyäapcòâo âce æe ïëaòèëo ía òpex äeòeé, aëèìeíòû, ïpoäyêòû, êoòopûe èíoãäa ïpècûëaëa áaáyøêa-ôepìepøa, êaêèe-òo íeìöû èç Ãaìáypãa, ïpècëaâøèe â áopþùyþcÿ ça äeìoêpaòèþ Ðoccèþ ïocûëêy c êoëáacoé è ïocòeëüíûì áeëüeì (ïocûëêy ïpèòaùèë Ëapèce coceä, cèäÿùèé ía ýòoé caìoé íeìeöêoé áëaãoòâopèòeëüíocòè), oäía êoìíaòa â òpexêoìíaòíoé êâapòèpe, êoòopyþ ìoæío cäaòü ÷ècòoïëoòíoé còyäeíòêe ça ãpoøè è ycëyãè, è yìeíèe caìoé Ëapècû cíopoâècòo øèòü è âûøèâaòü cèìïaòè÷íûe âeùè äëÿ äeòeé.
— Ça ìecÿö çaäeécòâoâaòü âce ïepe÷ècëeííoe è ïpèéòè êo ìíe c oò÷eòoì, — âeëeëa ÿ.
Ëapèca äoâoëüío áoäpo ïoäxâaòèëa coìëeâøyþ Êaòþ è yæe ïo÷òè yøëa, ío ía ïopoãe oáepíyëacü:
— À ÷òo ìíe cûíoâüÿì-òo cêaçaòü?
— Äa ÷òo xoòèòe, ëèøü áû ïpaâäy, — oòìaxíyëacü ÿ.
***
×epeç ìecÿö Ëapèca yæe íe ïëaêaëa, a yëûáaëacü.
— Ñaìûé öeííûé pecypc oêaçaëcÿ çíaeòe êaêoé?
— Êaêoé æe?
— Ìoÿ áaáyøêa.
— Íeyæeëè cëeïaÿ cìoãëa c äeòüìè cèäeòü? Íe oïacío?
— Íeò, êoíe÷ío. Îía ìíe cïoêoéío òaê paccêaçaëa, êaê ïocëe âoéíû y íèx â äepeâíe êaæäaÿ âòopaÿ æeíùèía ocòaëacü â òaêoì æe ïoëoæeíèè, êaê ÿ. Ïpè÷eì áeç âoäoïpoâoäa, áeç ãaça è ïo÷òè áeç ïpoäyêòoâ â ìaãaçèíe. Ó íee caìoé ïÿòepo äeòeé áûëo. Ìoé ïaïa — ìëaäøèé, eìy â èþíe 1941-ão äâa ãoäa ècïoëíèëocü.
— Óãy, ýòo pecypc, ïpè÷eì íaäoëão, — coãëacèëacü ÿ.
— Ïoäpyãè è äaæe äpyçüÿ oxoòío ocòaþòcÿ c äeòüìè, — cêaçaëa Ëapèca. — Íeêoòopûe äaæe ÷aùe ãoòoâû, ío ÿ oòêaçûâaþcü. Ó äâyx poäèòeëè ãoòoâû ìaëü÷èêoâ paç â ìecÿö c ío÷eâêoé ápaòü — oíè èx ëþáÿò è òèïa âo âíyêoâ ïoèãpaòü. Ýòo êaê?
— Ðaç â ìecÿö? Ïoêa íopìaëüío. Bû xoòü c Êaòeé cïoêoéío ïoçaíèìaeòecü. Íeìöaì oòâeòíoe áëaãoäapcòâeííoe ïècüìo íaïècaëè? Ôoòêy c äeòüìè âëoæèëè?
— Êoíe÷ío! Îò íèx yæe äaæe ïocûëêa c ìoëo÷íoé cìecüþ è äeòcêèìè âeùaìè ïpèøëa. Bc¸ ía âûpocò è òaêoe xopoøeíüêoe! È eùe oäía èäeò — oò èx coceäeé, y êoòopûx y caìèx äâoe äeòeé. Îíè, ïo-ìoeìy, o÷eíü oápaäoâaëècü, ÷òo èì oòâeòèë æèâoé íacòoÿùèé ÷eëoâeê. Ïèøyò, ÷òo âce, êòo ïocûëaë ïocûëêè â Ðoccèþ, âêëaäûâaëè câoé aäpec, è òoëüêo äâoe oòâeòèëè: ÿ è eùe còapè÷oê-èíâaëèä êaêoé-òo, ÷yòü ëè íe y÷acòíèê âoéíû.
Ñøèòûe Ëapècoé ía ïpoáy âeùè coãëacèëacü ïpoäaâaòü ía pûíêe íeáoëüøaÿ apòeëü, y êoòopoé òaì áûëè òopãoâûe òo÷êè. Äeíüãè íeáoëüøèe, ío cêaçaëè, ÷òo ecëè âûøèâaòü ïo èx yæe ãoòoâûì âÿçaíûì èçäeëèÿì, òo áyäeò áoëüøe.
Ñòyäeíòêa, êoòopoé Ëapèca cäaëa ìaëeíüêyþ êoìíaòêy, ìaëü÷èêoâ ïoáaèâaeòcÿ, çaòo xopoøo ëaäèò c Êaòeé è èíoãäa caìa ïpocèò paçpeøèòü c íeé ïoèãpaòü, ÷òoáû cäeëaòü ïepepûâ â çaíÿòèÿx.
— Bû äoëæíû âoccòaíoâèòücÿ è çao÷ío çaêoí÷èòü èícòèòyò, — cêaçaëa ÿ.
— Ýòo eùe ça÷eì? — âcêèíyëacü Ëapèca. — Êoìy ýòè èíæeíepû…
— Ýòo ceé÷ac, — cêaçaëa ÿ. — Ío íe âceãäa æe ìû áyäeì cèäeòü â òaêoé çaäíèöe. Ïoíaäoáÿòcÿ eùe è èíæeíepû. Ê òoìy æe âaì íaäo êyäa-òo èäòè. Bû æe ïoíèìaeòe ça÷eì?
— Ça÷eì?
— Baì âecòè ça coáoé òpoèx. Ìíoão ëeò. Êaê áû íè cëoæèëocü.
Ëapèca äoâoëüío äoëão ìoë÷aëa, ïoòoì cêaçaëa:
— Îá ýòoì ÿ íe ïoäyìaëa.
Êoãäa oía yxoäèëa, ÿ cïpocèëa:
— À ìaëü÷èêaì-òo âû ÷òo cêaçaëè?
— ß cêaçaëa, êaê ìeíÿ áaáyøêa íay÷èëa: y íac âceão ìaëo, çaòo íac caìèx ìíoão. B ýòoì íaøa cèëa.
***
— Ìaìa ceé÷ac âeäyùèì èíæeíepoì paáoòaeò, — yëûáíyëcÿ Èâaí. — Æèâeò yæe ïÿòü ëeò c xopoøèì ÷eëoâeêoì, ío çaìyæ ÷eão-òo oïacaeòcÿ, xoòÿ Ñeìêa c Êaòeé ee yãoâapèâaþò. ß-òo c÷èòaþ, ÷òo eé âèäíee. Òpè ãoäa íaçaä eçäèë â Ãaìáypã ía còaæèpoâêy è òaì ïoçíaêoìèëcÿ c Ãeípèxoì è Baëüòepoì, â øèêapíûx âeùax êoòopûx ìû c ápaòoì ïpoxoäèëè âce äeòcòâo. ß èì òaê áëaãoäapeí. È íe òoëüêo ça ôèpìeííyþ oäeæêy — áëaãoäapÿ ýòoé ècòopèè ÿ còaë y÷èòü íeìeöêèé ÿçûê, a òeïepü ìíe ýòo ïpèãoäèëocü. Àíãëèécêèé-òo ceé÷ac ìíoãèe çíaþò, a âoò íeìeöêèé… È ìû c íèìè òaê êëaccío ça ïèâoì ïocèäeëè! Îòëè÷íûe peáÿòa, íèêoãäa â Ïèòepe íe áûëè. ß èx, êoíe÷ío, ïpèãëacèë.
— À âaø oòeö òaê áoëüøe è íe ïoÿâëÿëcÿ?
— Ïo÷eìy æe. Ìû yæe ïoäpocòêaìè áûëè — ÷òo-òo y íeão òaì â æèçíè íe çaëaäèëocü, ÿâèëcÿ: ÿ xo÷y âoccòaíoâèòü oòíoøeíèÿ c äeòüìè. Ïpèíec ìaòepè öâeòû, íaì ïo òeëeôoíy äopoãoìy, Êaòe Áapáè êaêyþ-òo. À oía y íac ïaöaíêa — c äâyìÿ-òo còapøèìè ápaòüÿìè, â êyêëû íe èãpaeò. ß òoæe òeëeôoí eìy cpaçy âepíyë: oò ïpeäaòeëeé íè÷eão íe íaäo. À Ñeìêa y íac æyê: è òeëeôoí âçÿë, è y ìaòepè ïpoùeíèÿ ïoïpocèë, â oáùeì, âecü â øoêoëaäe. Ío oòöa íeíaäoëão xâaòèëo, oïÿòü êyäa-òo äeëcÿ. Õoòÿ âoò c poæäeíèeì âíy÷êè ïoçäpaâèë — òo ëè ìeíÿ, òo ëè ìaòü, òo ëè ceáÿ, — Èâaí c ëþáoâüþ âçãëÿíyë ía èãpaþùyþ ía êoâpe òoëcòeíüêyþ äeâo÷êy. — Òaê ÷òo æe íaì äeëaòü-òo c ee ècòepèêaìè? Íaøa ìaòü íe çíaeò, ãoâopèò, ÷òo ìû y íee íe ècòepèëè íèêoãäa, a ýòy, äecêaòü, èçáaëoâaëè.
— ×òo æ, ceé÷ac áyäeì paçáèpaòücÿ, — âçäoxíyëa ÿ.